W ramach kampanii „Polka w ciąży” przedstawiamy informacjÄ™ o najważniejszych hormonach odpowiedzialnych za prawidÅ‚owy przebieg wczesnej ciąży autorstwa prof. dr hab. n. med. Krzysztofa Czajkowskiego, kierownik II Katedry i Kliniki PoÅ‚ożnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej.
Hormony w ciąży – wczesna ciąża – rola i znaczenie.
Zagadnienia zwiÄ…zane ze zmianami hormonalnymi dotyczÄ…cymi ciąży można podzielić na kilka etapów:
- Wczesna ciąża
Gonadotropina kosmówkowa (HCG) jest hormonem specyficznym dla ciąży (tkanek trofoblastu), może być również wydzielana przez niektóre nowotwory. To wÅ‚aÅ›nie ten hormon jest oznaczany w popularnych próbach ciążowych wykonywanych przez kobiety samodzielnie w domu. Jego rola polega na stymulacji funkcji ciaÅ‚ka żóÅ‚tego. CiaÅ‚ko żóÅ‚te powstaje w każdym cyklu, w którym dochodzi do jajeczkowania. Powstaje w miejscu pÄ™kniÄ™tego w trakcie jajeczkowania pÄ™cherzyka. Wydziela gÅ‚ównie progesteron, i w mniejszym stopniu inne hormony np. estrogeny. Jego podstawowÄ… rolÄ… jest przygotowanie wnÄ™trza macicy (bÅ‚ony Å›luzowej) na przyjÄ™cie zapÅ‚odnionej komórki jajowej. Podstawowym testem sprawdzajÄ…cym czy ciaÅ‚ko żóÅ‚te prawidÅ‚owo pracuje jest oznaczenie we krwi progesteronu. Zbyt niski poziom progesteronu okoÅ‚o 22- 24 dnia cyklu Å›wiadczy o dysfunkcji ciaÅ‚ka żóÅ‚tego lub o braku jajeczkowania w tym konkretnym cyklu. JeÅ›li kobieta nie zajdzie w ciążę ciaÅ‚ko żóÅ‚te ulega zanikowi, poziom hormonów obniża siÄ™ powodujÄ…c zmiany w bÅ‚onie Å›luzowej macicy i pojawia siÄ™ miesiÄ…czka. JeÅ›li kobieta zajdzie w ciążę zarodek już od pierwszych tygodni wydziela HCG. Hormon ten stymuluje funkcjÄ™ ciaÅ‚ka żóÅ‚tego i przedÅ‚uża jego intensywnÄ… funkcjÄ™ aż do okoÅ‚o 10 tygodnia ciąży. Wydzielany w ciaÅ‚ku żóÅ‚tym progesteron, w obecnoÅ›ci również wydzielanych estrogenów, stwarza optymalne warunki dla rozwoju ciąży poprzez lepsze przygotowanie bÅ‚ony Å›luzowej na implantacjÄ™ oraz dziaÅ‚a relaksacyjnie na miÄ™sieÅ„ macicy zmniejszajÄ…c ryzyko poronienia. Ponadto, wydzielany przez ciaÅ‚ko żóÅ‚te progesteron modyfikuje metabolizm matki dostosowujÄ…c go dla potrzeb ciąży. Po 10 tygodniu ciąża sama pomaga organizmowi matki – dominuje funkcja hormonalna trofoblastu/Å‚ożyska. Poziomy HCG ulegajÄ… obniżeniu i rola tego hormonu w utrzymaniu ciąży maleje. Warto pamiÄ™tać, że synteza hormonów sterydowych w Å‚ożysku (progesteron, estrogeny, laktogen Å‚ożyskowy) jest procesem zÅ‚ożonym, w którym bierze udziaÅ‚ zarówno matka,dziecko jak i Å‚ożysko. Hormony te sÄ… syntezowane z matczynego cholesterolu podlegajÄ…cego przemianie w Å‚ożysku, nastÄ™pnie w organizmie dziecka i ostatecznie ponownie w Å‚ożysku.
Wiedza na temat przemian hormonalnych pozwala we wczesnej ciąży na sprawdzenie szans zakoÅ„czenia ciąży sukcesem. Poprzez oznaczenie poziomu HCG we krwi możemy sprawdzać czy ciąża prawidÅ‚owo rozwija siÄ™ i wzrasta jeszcze nim bÄ™dzie widoczna w badaniu ultrasonograficznym. NieprawidÅ‚owe narastanie gonadotropiny kosmówkowej jest zwiÄ…zane ze zÅ‚ym rozwojem jaja pÅ‚odowego lub nieprawidÅ‚owa lokalizacjÄ… ciąży (ciąża pozamaciczna).
Oznaczanie progesteronu pozwala na prognozowanie dalszego rozwoju ciąży. Zbyt niski poziom progesteronu w surowicy krwi i co jest z tym zwiÄ…zane niedostateczne przygotowanie organizmu matki dla potrzeb ciąży, oznacza wysokie ryzyko poronienia. Medycyna wykorzystuje wiedzÄ™ na temat roli progesteronu we wczesnej ciąży w leczeniu kobiet z poronieniami w wywiadzie lub zagrażajÄ…cymi poronieniami w obecnej ciąży. Zauważono, że leczenie progesteronem zmniejsza ryzyko strat ciąży w tej grupie kobiet. Problemem byÅ‚a droga podania – progesteron w czystej postaci stosunkowo sÅ‚abo wchÅ‚ania siÄ™ z przewodu pokarmowego. Problem ten próbowano rozwiÄ…zać na dwa sposoby. W pierwszym przypadku podjÄ™to próbÄ™ „zawieszenia” (mikronizacja) progesteronu w tÅ‚uszczach lub podania leku na różne sposoby – podjÄ™zykowo (nieco lepsze wchÅ‚anianie niż po poÅ‚kniÄ™ciu), domięśniowo (dobre wchÅ‚anianie) lub dopochwowo (bardzo dobre przyswajanie). DrugÄ… metodÄ… na polepszenie efektywnoÅ›ci leczenia sÄ… próby opracowania zwiÄ…zków chemicznych majÄ…cych zbliżone dziaÅ‚anie do progesteronu.
WiÄ™kszość tego typu leków, poza dydrogesteronem, znalazÅ‚a zastosowanie jedynie w Å›rodkach antykoncepcyjnych lub w hormonalnej terapii wieku menopauzalnego.
